INFORMACJA O PRAWACH I OBOWIĄZKACH PACJENTÓW
LECZONYCH W MAZOWIECKIM SZPITALU SPECJALISTYCZNYM SP. Z O.O.
Z SIEDZIBĄ W RADOMIU
PACJENCIE,
zgodnie z ustawą z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U. z 2020 r. poz. 849 z późn. zm.- dalej jako: ,,URPP”), masz następujące prawa:
I. PRAWO DO ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH
(art. 6, 7, 8 URPP)
Masz prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej.
Świadczenia zdrowotne mają być udzielane z należytą starannością w warunkach odpowiadających określonym w odrębnych przepisach wymaganiom fachowym i sanitarnym.
Przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych osoby wykonujące zawód medyczny kierują się zasadami etyki zawodowej.
W sytuacji ograniczonych możliwości udzielenia odpowiednich świadczeń zdrowotnych, masz prawo do przejrzystej, obiektywnej, opartej na kryteriach medycznych, procedury ustalającej kolejność dostępu do tych świadczeń.
W sytuacji zagrożenia Twojego życia lub zdrowia masz prawo do natychmiastowego udzielania świadczeń zdrowotnych.
W przypadku porodu, pacjentka ma prawo do udzielania świadczeń związanych z porodem.
II PRAWO DO ZASIĘGNIĘCIA OPINII INNEGO LEKARZA
(art. 6 ust. 3-6 URPP)
Masz prawo żądać, aby:
1) udzielający Ci świadczeń zdrowotnych lekarz zasięgnął opinii innego lekarza lub zwołał konsylium lekarskie;
2) udzielająca Ci świadczeń zdrowotnych pielęgniarka (położna) zasięgnęła opinii innej pielęgniarki (położnej).
Żądanie to nie jest uzależnione od występowania jakichkolwiek wątpliwości ujawnionych podczas procesu udzielania świadczeń zdrowotnych, ale pamiętaj – Lekarz czy pielęgniarka (położna) mogą odmówić, jeżeli uznają, że Twoje żądanie jest bezzasadne.
Lekarz/ pielęgniarka / położna jest zobowiązany odnotować w Twojej dokumentacji medycznej zarówno sam fakt wysunięcia takiego żądania, jak również odmowę jego spełnienia. (art. 6 ust. 5 URPP)
III. PRAWO DO INFORMACJI
(art. 9 – 12 URPP)
Masz prawo do uzyskania przystępnej informacji o swoim stanie zdrowia.
Prawo to obejmuje przede wszystkim prawo do uzyskiwania informacji o:
-
stanie zdrowia,
-
rozpoznaniu,
-
proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych,
-
dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania,
-
wynikach leczenia,
-
rokowaniu na przyszłość
Prawo do informacji w pełnym zakresie ma pacjent pełnoletni oraz pacjent małoletni, który ukończył szesnasty rok życia (art. 9 ust. 2 URPP).
W przypadku pacjenta, który ukończył lat szesnaście, prawo do informacji ma także przedstawiciel ustawowy tej osoby.
Opiekun faktyczny ma ograniczone prawo do informacji. Informowanie opiekuna faktycznego powinno być ograniczone tylko do informacji dotyczącej badania, a przekazywanie mu informacji należy ograniczyć do celu i zakresu badania.
Jeżeli porozumienie z przedstawicielem ustawowym stanie się możliwe, to prawo do informacji o wynikach badania i dalszym postępowaniu ma już ten przedstawiciel (a nie opiekun faktyczny).
Pacjent, który nie ukończył szesnastego roku życia, ma prawo do informacji w zakresie potrzebnym do prawidłowego przebiegu procesu diagnostycznego i terapeutycznego i wyrażenia swojego zdania (art. 9 ust. 7 URPP), z uwzględnieniem jego stopnia rozwoju psychofizycznego. Tu zasadą jest informowanie przedstawiciela ustawowego (w pewnych sytuacjach innych osób bliskich).
Pacjent ubezwłasnowolniony, dysponujący dostatecznym rozpoznaniem sytuacji, ma prawo do informacji, w zakresie umożliwiającym świadomy i swobodny udział w tym procesie. Niezależnie od tego prawo do wszelkich informacji ustalanych w procesie świadczenia zdrowotnego ma opiekun prawny osoby ubezwłasnowolnionej (wówczas zachodzi konieczność podwójnego informowania ubezwłasnowolnionego pacjenta i jego opiekuna prawnego).
Ograniczenie prawa od informacji jest możliwe tylko dla dobra pacjenta i w sytuacjach wyjątkowych – w takim przypadku jednak, a lekarz musi przekazać pełne informacje osobie upoważnionej przez pacjenta.
IV. Prawo do wyrażenia zgody na udzielenie świadczenia zdrowotnego
(art. 16 – 18 URPP)
Masz prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub odmowy wyrażenia takiej zgody – po uzyskaniu od lekarza wszystkich informacji o stanie zdrowia i proponowanym leczeniu. Jeżeli masz dodatkowe pytania czy wątpliwości - możesz o nich porozmawiać z lekarzem.
Bez Twojej zgody, co do zasady, nie może być wykonane badanie lub udzielone inne świadczenie zdrowotne, ale pamiętaj – nie dotyczy to sytuacji, gdy nie można uzyskać Twojej zgody (ponieważ nie jesteś zdolny do przyjęcia informacji i wyrażenia swej woli), Twój sprzeciw nie jest znany, a stan zdrowia wymaga od lekarza natychmiastowego działania. W razie jakichkolwiek wątpliwości, w takim przypadku lekarz może przyjąć, iż Twoją wolą jest ratowanie życia.
W przypadku tzw. zabiegów o podwyższonym ryzyku, zgoda powinna być wyrażona w formie pisemnej.
V. PRAWO DO DOKUMENTACJI MEDYCZNEJ
(art. 23-28 URPP)
Masz prawo dostępu do dokumentacji medycznej, czyli dokumentów, dotyczących Twojego stanu zdrowia i udzielonych Ci świadczeń zdrowotnych.
Dokumentacja medyczna może Ci zostać udostępniana:
-
do wglądu, z zapewnieniem możliwości sporządzenia notatek lub zdjęć;
-
przez sporządzenie jej wyciągu, odpisu, kopii lub wydruku;
-
przez wydanie oryginału za potwierdzeniem odbioru i z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu (ale tylko w przypadku gdy zwłoka w wydaniu dokumentacji mogłaby spowodować zagrożenie Twojego życia lub zdrowia);
-
za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej;
-
na informatycznym nośniku danych.
Możesz upoważnić określone osoby do dostępu do dokumentacji medycznej oraz do informacji o Twoim stanie zdrowia. Oświadczenie powinno zawiera
dwa niezależne od siebie upoważnienia:
-
do uzyskiwania informacji o stanie zdrowia i udzielonych świadczeniach zdrowotnych,
-
do uzyskiwania dokumentacji medycznej.
W przypadku pacjenta małoletniego lub ubezwłasnowolnionego, upoważnienia może udzielić przedstawiciel ustawowy lub opiekun prawny.
W przypadku małoletnich powyżej 16 roku życia – obowiązuje tzw. „wymóg podwójnej zgody” – co oznacza, że upoważnienia musi udzielić zarówno pacjenta, jak też jego przedstawiciel ustawowy lub opiekun prawny.
Podmiot leczniczy ma obowiązek umożliwić składanie wniosków o udostępnianie dokumentacji medycznej w każdej formie (w szczególności: pisemnie, ustnie, za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość)
W przypadkach szczególnych, związanych z ochroną życia pacjenta, podmioty te powinny stworzyć możliwość udostępnienia dokumentacji bez ograniczenia czasowego.
Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych nie może pobrać od pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego opłaty za udostępnienie dokumentacji medycznej po raz pierwszy. Z wnioskiem o udostępnienie dokumentacji medycznej może wystąpić także osoba upoważniona przez pacjenta (działa ona w imieniu pacjenta w związku z czym udostępnienie dokumentacji medycznej osobie upoważnionej także powinno nastąpić nieodpłatnie). Wystąpienie osoby upoważnionej o dostęp do dokumentacji medycznej ma taki sam skutek jak skorzystanie z tego uprawnienia przez samego pacjenta.
Pamiętaj! – Twoi najbliżsi (małżonek, krewny do drugiego stopnia w linii prostej, powinowaty do drugiego stopnia, przedstawiciel ustawowy, osoba pozostająca z Tobą we wspólnym pożyciu oraz inna osoba przez Ciebie upoważniona) będą mieli prawo dostępu do Twojej dokumentacji medycznej po Twojej śmierci. Jeżeli nie chcesz, aby po Twojej śmierci, Twoja dokumentacja medyczna była udostępniana tym osobom, musisz za życia złożyć sprzeciw.
VI. PRAWO DO POSZANOWANIA GODNOŚCI I INTYMNOŚCI
(art. 20, 22 URPP)
Masz prawo do poszanowania intymności i godności, w szczególności w czasie udzielania świadczeń zdrowotnych.
Osoby wykonujące zawód medyczny, inne niż udzielające świadczeń zdrowotnych, uczestniczą przy udzielaniu tych świadczeń tylko wtedy, gdy jest to niezbędne ze względu na rodzaj świadczenia lub wykonywanie czynności kontrolnych na podstawie przepisów o działalności leczniczej. Uczestnictwo, a także obecność innych osób przy udzielaniu Ci świadczeń, wymaga Twojej zgody.
W przypadku pacjenta małoletniego, całkowicie ubezwłasnowolnionego lub niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody, zgodę powinien wyrazić jego przedstawiciela ustawowego i osoba wykonująca zawód medyczny, udzielająca świadczenia zdrowotnego.
Prawo do poszanowania godności obejmuje także prawo do umierania w spokoju i godności. Prawo to obejmuje także prawo pacjenta znajdującego się w stanie terminalnym do świadczeń zdrowotnych zapewniających łagodzenie bólu i innych cierpień.
Jako pacjent masz też prawo do leczenia bólu.
VII PRAWO DO OBECNOŚCI OSOBY BLISKIEJ
(art. 21 URPP)
Na Twoje życzenie, przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych może być obecna osoba bliska (członek rodziny albo inna wskazana przez Ciebie osoba). Jako rodzic, masz prawo do obecności przy udzielaniu świadczeń Twojemu dziecku.
Pamiętaj jednak, że osoba wykonująca zawód medyczny udzielająca świadczeń zdrowotnych pacjentowi może odmówić obecności osoby bliskiej przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych, w przypadku istnienia prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia epidemicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjenta. Odmowę taką należy jednak odnotować w Twojej dokumentacji medycznej.
VIII. PRAWO DO POSZANOWANIA ŻYCIA PRYWATNEGO I RODZINNEGO
(art. 33-34 URPP)
Przebywając w szpitalu, masz prawo do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z innymi osobami.
Możliwe jest wprowadzenie ograniczeń w zakresie korzystania z prawa do utrzymywania więzi rodzinnych ze względu na możliwości organizacyjne, wystąpienie zagrożenia epidemicznego lub bezpieczeństwo zdrowotne pacjentów (wynika to z art. 5 URPP).
Korzystając z tego prawa, pamiętaj aby nie utrudniać udzielania świadczeń zdrowotnych, nie naruszać praw innych pacjentów, w szczególności prawa do poszanowania intymności oraz do ciszy i spokoju (obowiązek ten dotyczy zarówno Ciebie, jak też osób, które Cię odwiedzają).
Elementem tego prawa jest też prawo do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej.
Przez dodatkową opiekę pielęgnacyjną, rozumie się opiekę, która nie polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, w tym także opiekę sprawowaną nad pacjentem małoletnim albo posiadającym orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności oraz nad pacjentką w warunkach ciąży, porodu i połogu.
Przez dodatkową opiekę pielęgnacyjną sprawowaną nad pacjentem małoletnim lub posiadającym orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, rozumie się również prawo do pobytu wraz z nim przedstawiciela ustawowego albo opiekuna faktycznego.
Prawo to daje m. in. możliwość towarzyszenia pacjentce w trakcie porodu czy pobytu rodziców wraz z dzieckiem w szpitalu.
Jeżeli skorzystanie z tego uprawienia wiąże się z jakimiś kosztami, które musiałby ponieść szpital lub inny podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych, możesz zostać obciążony opłatą rekompensującą te koszty. Opłatom nie podlega pobyt wraz z pacjentem małoletnim lub posiadającym zaświadczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego.
IX. PRAWO PACJENTA DO TAJEMNICY INFORMACJI Z NIM ZWIĄZANYCH
(art. 13-14 URPP)
Osoby wykonujące zawód medyczny mają obowiązek zachować w tajemnicy wszelkie związane z Tobą informacje (w tym o Twoim stanie zdrowia).
Możesz jednak wyrazić zgodę na ujawnienie takich informacji.
Bez Twojej zgody, informacje z Tobą związane mogą być udostępniane, gdy:
-
tak stanowią przepisy odrębnych ustaw;
-
zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia Twojego lub innych osób;
-
zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innym osobom wykonującym zawód medyczny, uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń;
-
w ramach postępowania prowadzonego przed Wojewódzką Komisją ds. Orzekania o Zdarzeniach Medycznych.
X. PRAWO DO ZGŁASZANIA DZIAŁAŃ NIEPOŻĄDANYCH PRODUKTÓW LECZNICZYCH
(art. 12a URPP)
Produktem leczniczym jest substancja lub mieszanina substancji, przedstawiana jako posiadająca właściwości zapobiegania lub leczenia chorób występujących u ludzi lub zwierząt lub podawana w celu postawienia diagnozy lub w celu przywrócenia, poprawienia lub modyfikacji fizjologicznych funkcji organizmu poprzez działanie farmakologiczne, immunologiczne lub metaboliczne (art. 2 pkt 32 Prawa Farmaceutycznego).
Działaniem niepożądanym produktu leczniczego jest każde niekorzystne i niezamierzone działanie produktu leczniczego (art. 2 pkt 3a Prawa Farmaceutycznego).
Jako pacjent, masz prawo zgłaszać takie przypadki. Szczegółowe informacje dotyczące sposobu zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych znajdziesz na stronie internetowej Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych pod adresem www.urpl.gov.pl w zakładce „Produkty Lecznicze”, w podzakładce „Monitorowanie bezpieczeństwa leków”.
XI. PRAWO DO PRZECHOWYWANIA RZECZY WARTOŚCIOWYCH W DEPOZYCIE
(art. 39 URPP)
Przebywając w szpitalu masz prawo do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie. Koszty realizacji tego prawa ponosi szpital, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej.
XII. PRAWO DO OPIEKI DUSZPASTERSKIEJ
(art. 39 URPP)
W trakcie pobytu w szpitalu, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno- opiekuńczym, hospicjum stacjonarnym czy w innym podmiocie leczniczym przeznaczonym dla osób, których stan zdrowia wymaga pobytu w stacjonarnej placówce, masz prawo do opieki duszpasterskiej.
Jest to prawo przysługujące każdemu pacjentowi, bez względu na obywatelstwo, wyznanie czy wiek.
W ramach tego prawa, masz prawo do:
-
bezpośredniego kontaktu z opiekunem duchowym wyznawanej przez siebie religii,
-
umożliwienia uczestnictwa w obrzędach religijnych organizowanych w szpitalu,
-
przyjmowania sakramentów,
-
w sytuacji pogorszenia się Twojego stanu zdrowia powodującego odczucie zagrożenie życia - masz prawo, aby szpital niezwłocznie zawiadomił duchownego wyznawanej przez Ciebie religii i umożliwił Ci z nim kontakt.
INFORMACJA O PRAWACH PACJENTÓW
DLA MAŁOLETNICH PACJENTÓW
LECZONYCH W MAZOWIECKIM SZPITALU SPECJALISTYCZNYM SP. Z O.O.
Z SIEDZIBĄ W RADOMIU
PAMIĘTAJ, ŻE JAKO PACJENT MAŁOLETNI (CZYLI PACJENT - DZIECKO), BĘDĄC W SZPITALU, TEŻ MASZ SWOJE PRAWA.
-
Do Szpitala zostałeś przyjęty, bo Twoje leczenie nie mogło być prowadzone w domu, pod opieką Poradni lub na oddziale dziennym – personel medyczny robi wszystko, żeby Cię wyleczyć i zapewnić Ci opiekę podczas leczenia.
-
Kiedy tylko stan Twojego zdrowia się poprawi na tyle, że będziesz mógł wrócić do domu - masz do tego prawo.
-
Ty oraz Twoi rodzice lub opiekunowie macie prawo wiedzieć, w jaki sposób lekarze zamierzają Cię leczyć i jakie to przynosi efekty.
-
Masz prawo do uzyskiwania informacji o swoim leczeniu – lekarze nie przekażą Ci ich aż tyle, co rodzicom – zamiast tego dostosują przekazywane informacje do Twojego wieku i możliwości pojmowania. Pamiętaj jednak, że Twoje zdanie też jest ważne.
-
Twoi rodzice lub opiekunowie mają prawo do dokumentów, w których lekarze opisują Twoją chorobę i leczenie.
-
Decyzja o leczeniu nie może być podejmowana bez Twojego udziału, jednak dopóki nie skończysz 16 lat podejmą ją za Ciebie rodzice lub opiekunowie – potem także Ty będziesz o tym współdecydował. Pamiętaj jednak, że każde Dziecko powinno być chronione przed zbędnymi zabiegami diagnostycznymi i leczniczymi.
-
Personel Szpitala będzie się starał oszczędzić Ci zbędnych stresów w związku z Twoim pobytem w szpitalu.
-
Nikt bez Twojej zgody nie może rozgłaszać, że jesteś chory – masz prawo, by zachowano to w tajemnicy, którą znasz tylko Ty, personel medyczny oraz Twoi rodzice lub opiekunowie.
-
Nikt nie może Cię bić, zawstydzać, lekceważyć i straszyć. W czasie choroby dorośli powinni szczególnie Cię wspierać i dbać o Twoje dobre samopoczucie. Masz prawo do tego, aby traktowano Cię z taktem i wyrozumiałością.
-
Masz prawo do poszanowania Twojej intymności.
-
Masz prawo do stałego kontaktu z najbliższymi. Masz też prawo do tego, aby cały czas przebywali razem z Tobą w szpitalu Rodzice lub Opiekunowie. Tylko w wyjątkowych sytuacjach lekarze decydują, że nie mogą oni z Tobą przebywać.
-
Podczas pobytu w szpitalu, sanatorium, uzdrowisku zawsze możesz do swoich bliskich zadzwonić lub napisać.
-
Szpital, sanatorium lub uzdrowisko to miejsca, w których masz wyzdrowieć, ale masz również prawo do nauki, zabawy i odpoczynku. Na tyle, na ile będzie to możliwe – personel będzie się starał, abyś przebywał razem z innymi dziećmi w podobnym wieku. Wyzdrowiejesz szybciej nie myśląc ciągle o chorobie.
-
Jeżeli tylko masz taka ochotę, możesz spotkać się z osobą duchowną Twojego wyznania.
-
Masz prawo umieścić cenne przedmioty w depozycie szpitalnym.
Dzieckiem jest każdy pacjent do ukończenia lat 18.
Jeżeli jednak skończyłeś/aś już lat 16, możesz razem z rodzicami / opiekunami współdecydować w szerszym zakresie o swoim leczeniu.
W takim przypadku masz dodatkowe uprawienia, wyszczególnione poniżej.
Prawo do informacji w pełnym zakresie.
Prawo to przysługuje Ci na równi z rodzicami – oznacza to tyle, że zarówno Ty , jak też Twój rodzic / opiekun macie prawo uzyskiwać od personelu medycznego kompletne informacje dotyczące Twojego leczenia.
Prawo to obejmuje przede wszystkim prawo do uzyskiwania informacji o:
-
stanie zdrowia,
-
rozpoznaniu,
-
proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych,
-
dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania,
-
wynikach leczenia,
-
rokowaniu na przyszłość
Prawo do wyrażenia zgody na udzielenie świadczenia zdrowotnego
Masz prawo do wyrażenia razem ze swoimi rodzicami / opiekunami zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub odmowy wyrażenia takiej zgody – po uzyskaniu od lekarza wszystkich informacji o stanie zdrowia i proponowanym leczeniu. Jest to tzw. „wymóg podwójnej zgody”, który dotyczy pacjentów, którzy ukończyli 16 rok życia.
Krótko mówiąc – do udzielenia świadczenia potrzebna jest zarówno Twoja zgoda, jak też zgoda Twoich rodziców / opiekunów. Oznacza to tyle, że ani ty nie możesz podjąć decyzji samodzielnie, ani Twoi rodzice nie mogą podjąć takiej decyzji wbrew Twojemu zdaniu. W przypadku różnych stanowisk – sprawę będzie mógł rozstrzygnąć Sąd rodzinny.
Pamiętaj, że jeżeli masz dodatkowe pytania czy wątpliwości związane z procesem Twojego leczenia - możesz o nich porozmawiać z lekarzem.
Bez Twojej zgody, co do zasady, nie może być wykonane badanie lub udzielone inne świadczenie zdrowotne, ale pamiętaj – nie dotyczy to sytuacji, gdy nie można uzyskać Twojej zgody (ponieważ nie jesteś zdolny do przyjęcia informacji i wyrażenia swej woli), Twój sprzeciw nie jest znany, a stan zdrowia wymaga od lekarza natychmiastowego działania. W razie jakichkolwiek wątpliwości, w takim przypadku lekarz może przyjąć, iż Twoją wolą jest ratowanie życia.
W przypadku tzw. zabiegów o podwyższonym ryzyku, zgoda powinna być wyrażona w formie pisemnej.
Prawo do dokumentacji medycznej
Co do zasady, każdy pacjent ma prawo dostępu do dokumentacji medycznej, czyli dokumentów, dotyczących jego stanu zdrowia i udzielonych świadczeń zdrowotnych.
Można też upoważnić określone osoby (inne niż rodzice / opiekunowie) do dostępu do Twojej dokumentacji medycznej oraz do informacji o Twoim stanie zdrowia. Oświadczenie powinno zawiera
dwa niezależne od siebie upoważnienia:
-
do uzyskiwania informacji o stanie zdrowia i udzielonych świadczeniach zdrowotnych,
-
do uzyskiwania dokumentacji medycznej.
Na udzielenie takiego upoważnienie, Twoi rodzice / opiekunowie muszą uzyskać Twoją zgodę. Tu też obowiązuje bowiem tzw. „wymóg podwójnej zgody” – ani ty nie możesz udzielić takiego upoważnienia samodzielnie, ani Twoi rodzice nie zrobią tego, bez Twojej zgody.
Pacjencie, jeżeli uważasz, że Twoje prawa zostały naruszone, możesz ten fakt zgłosić do Pełnomocnika ds. praw pacjentów naszego Szpitala:
tel. 48 361 48 92 e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.